الأربعاء، 23 أبريل 2014

سه‌رچاوه‌ی زانیاری له‌ماركسیزم – لینینزمدا به‌شی یه‌كه‌م :



به‌لای لینینه‌وه‌ : ناكۆكی ئایدیالیزم و ماتریالیزم ، نكۆكی نێوان دین و زانسته‌ ، وه‌ ئه‌و وا ده‌بینێت هه‌سته‌كانی مرۆڤ ، سه‌رچاوه‌ی ڕسته‌قینه‌ی مه‌عریفه‌ن . ئه‌و ده‌ڵێت :

  [ ئایا ئه‌و ناكۆكیه‌ی له‌ نێوان ئایدیالیزم و ماتریالیزمدایه‌ ، ناكۆكی نێوان هیلی ئه‌فلاتون و دیموكریتس له‌ فه‌لسه‌فه‌دا ، ناكۆكی نێوان دین و زانست ، وه‌ ناكۆكی داننه‌نان به‌حه‌قیقه‌تی مه‌وزوعی و ته‌سلیم بوون پێی ، له‌م دوو هه‌زار ساڵی به‌سه‌ر فه‌لسه‌فه‌دا تیچده‌په‌ڕێت كۆن بووه‌ ؟ ] .
  وه‌ده‌ڵێت :
[ ئه‌و مه‌سه‌له‌ مه‌عریفیه‌ی كۆن نابێت ئه‌وه‌یه‌ كه‌ بینین و گرتن و بیستن و بۆنكردن ، سه‌رچاوه‌ی مه‌عریفه‌ی مرۆڤن ] – لینین ، المادیه‌ و المژهب التجریبی النقدی ،ص 122.

  مادام خودی ماركس خۆی ده‌ڵێت [ ئه‌وه‌نده‌ ده‌زانم من ماركسیست نیم ] ، ئه‌وه‌ ناچارین ، ماركس له‌م بابه‌ته‌ به‌دوور بگرین  ... ئێستا به‌هه‌مان شێوازی تاقیگه‌یی ، پشكنین له‌ سه‌ر میتۆدی فه‌لسه‌فه‌ی ماركسیست – لینینسته‌كان ده‌كه‌ین له‌ده‌ستخستنی زانیاریدا ده‌رباره‌ی جیهان .
  ماكسیزم – لینینیزم له‌ تێڕوانینیدا بۆ جیهان ، له‌ عه‌قڵگه‌رایی هیگل و هه‌ستگه‌رایی فیورباغ نترازاوه‌ . بم مانایه‌ش ، ماركسیزم – لینینیزم ، جووینه‌وه‌ی ئایدیۆلۆژیای ئاڵمانیه‌ له‌ مه‌رجه‌ مێژووییه‌كانی كۆمه‌ڵگای ڕوسیدا كه‌له‌سه‌رده‌مێكیشدا ده‌بێته‌ بنه‌مای رۆشنبیریی كوردی .
 بۆ نزیكبوونه‌وه‌ له‌ ناوه‌رۆكی ئه‌و ئایدیۆلۆژیایه‌ ، له‌و بۆچوونه‌ فه‌لسه‌فیه‌ی لینینه‌وه‌ ده‌ستپێده‌كه‌ین كه‌ كوتومت ، دوو پاتكردنه‌وه‌ی ماتریالیزمی میكانیكیه‌ . ڕه‌گی ئه‌م بۆچونه‌ش ، ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ سه‌ر بیری دیموكریتس یۆنانی و فیۆرباخی ئالمانی .
  به‌لای لینینه‌وه‌ مادده‌ سه‌رچاوه‌ی هۆشیاریمانه‌ و دیالێكتیكیش زانستی بزووتنه‌وه‌ی مادده‌یه‌ . ئه‌مه‌ش هیچ نیه‌ تێكه‌ڵیه‌ك نه‌بێت له‌ ئایدیۆلۆژیا فه‌لسه‌فیه‌كانی ئاڵمان .
   زانستی مێژوو ئه‌م لێكدانه‌وه‌ ساویلكانه‌یه‌ ڕهتده‌كاته‌وه‌ . بیری مرۆڤ زانست و زانیاری له‌ مێژوو وه‌رده‌گرێت نه‌ك له‌ماده‌ . ئێمه‌ له‌ تێبینیه‌وه‌ له‌سه‌ر مادده‌ فێنابین ، له‌ مێژووه‌وه‌ فێده‌بین . هۆشیاری مرۆڤ ڕه‌نگدانه‌وه‌ی مادده‌نیه‌ له‌ بیری مرۆڤدا ، به‌ڵكو ڕه‌نگدانه‌وه‌ی ئاستێكه‌ له‌ گه‌شه‌ی مێژوو . شانۆی بیو هۆشیاری ، مێژووه‌ نه‌ك سروشت . چۆنیه‌تی تێڕوانینمان بۆسروشت ، له‌ گه‌شه‌ی بیری مرۆڤایه‌تیمان ناگه‌یه‌نێت . خۆ ئه‌گه‌ر سه‌رچاوه‌ی هۆشمه‌ندیی مادده‌ بێت ئه‌وا ده‌بێت بپرسین ئه‌ی بۆچی مرۆڤ باس له‌ یاساكانی سروشت ناكات به‌ر له‌1000 ساڵ له‌مه‌وبه‌ر ؟ بۆچی مرۆڤ له‌ چه‌رخێكی تایبه‌تیدا كه‌ ده‌گه‌ڕێنه‌وه‌ بۆ سه‌رده‌می پێشكه‌وتنی پبشه‌سازیی پێشكه‌وتوو ، پیشه‌سازیی سه‌رمایه‌داری ، ئه‌و یاسایانه‌ ده‌دۆزێته‌وه‌ ؟
  ئه‌گه‌ر هۆشیاری مرۆڤ له‌ ڕه‌نگدانه‌وه‌ی مادده‌وه‌ سه‌رچاوه‌ی بگرتایه‌ ، ئه‌وا ده‌بوایه‌ به‌ر له‌ هه‌زاران ساڵ له‌مه‌وبه‌ر ، باپیره‌ گه‌وره‌كانمان ، وه‌ك نه‌وه‌كانی ئێستا ، وه‌ڵامی زۆربه‌ی خه‌یاڵكانی ناو سه‌ری خۆیانیان پێ بدرایه‌ته‌وه‌ ، وه‌یان به‌ پێچه‌وانه‌وه‌ ، ده‌بوایه‌ تا ئێستاش مرۆڤ له‌ ئه‌فسانه‌ی شارستانیته‌ هه‌ره‌ كۆنه‌كانی جیهانه‌وه‌ ، وه‌ك شارستانیه‌تی ئه‌فه‌ریقیه‌كان و سۆمه‌ریه‌كان و هیندیه‌كان و چینیه‌كان و مایاییه‌كانی ئه‌مریكای لاتین ، له‌ جیهانیان بڕوانیایه‌و له‌بتپه‌رستیش نه‌ترازایه‌ .
  به‌لای زانستی مێژوووه‌وه‌ ، مادده‌ سه‌رچاوه‌ی هۆشمه‌ندی نیه‌ . هه‌سته‌كانی مرۆڤ ، واته‌ بینین ، گرتن ، بیستن ، بۆن ، چێژ ، به‌هیچ كوێیه‌كمان ناگه‌یه‌نن دیوی ده‌ره‌وه‌ی دیارده‌كان نه‌بێت . مرۆڤ هه‌رگیز له‌ڕێی هه‌سته‌كانیه‌وه‌ ، ناگاته‌ یاسا فیزیاییه‌كان و یاسا ئابووریه‌كان .
  فه‌لسه‌فه‌ی ماركسیزم – لینینیزم له‌ هه‌ستگه‌راییه‌كه‌یدا ، هیچ نیه‌ به‌شێك نه‌بێت له‌ ناكۆكیه‌كانی ئه‌فلاتون و دیموكریتس له‌ مێژووی كۆنداو ، وه‌ هیگل و فیۆرباخ له‌ مێژووی نوێدا . ئه‌و فه‌لسه‌فه‌یه‌ له‌ ناكۆكی خواپه‌رسته‌كان و بێباوه‌ڕه‌كانوه‌ ده‌ستپێده‌كات . به‌ پێچه‌وانه‌ی ڕوحانیه‌كانه‌وه‌ ، ئه‌وان مێشكی مرۆڤ به‌ئاوێنه‌ی سروشت ده‌زانن ، ئاوێنه‌ی مادده‌ ، ئه‌مه‌ش له‌ زانستی مێّوودا ، به‌ سروتگه‌ رایی ده‌ناسرێت ، به‌لای ئه‌وانه‌وه‌ ، سه‌رچاوه‌ی زانیاری مادده‌یه‌ . واته‌ له‌و فه‌لسه‌فه‌یه‌دا ، بۆن ، ڕووناكی و تاریكی ، گه‌رماو سه‌رما ، چێشتن ، سه‌رچاوه‌ی زانیاریه‌كانی مرۆڤن نه‌ك بزووتنه‌وه‌ی مێژوو . ئه‌وان له‌دواییدا ، فه‌لسه‌فه‌كه‌یان له‌ فه‌لسه‌فه‌ی ڕوحانیه‌كان و ماتریالیزمی عه‌ینی دروستكردو ناویانا : فه‌لسه‌فه‌ی [ ماتریالیزمی دیالێكتیكی ] ئه‌وكاره‌ش به‌رهه‌می سه‌ری ئینگێڵسه‌ نه‌ك ماركس , بنه‌مای ئه‌و فه‌لسه‌فه‌یه‌ش ، هه‌ردوو ئایدیالیزمی هیگڵ و ماتریلیزمی فیۆرباخه‌ ، واته‌ ئایدیۆلۆژیای ئاڵمانی كه‌ له‌ عه‌قڵگه‌رایی هیگڵو هه‌ستگه‌رایی فیۆرباخدا كورتده‌كرێته‌وه‌ . یه‌كه‌میان له‌ئه‌فلاته‌نه‌وه‌ به‌رده‌وام ده‌بێت تاده‌گاته‌ هیگڵ ، دووهه‌میشیان ل دیموكریتسه‌وه‌ تاده‌گاته‌ فیۆرباخ . ئه‌م فه‌لسه‌فانه‌ش هه‌موو ، له‌ دواینجاردا ، ده‌بنه‌ ئایدیۆلۆژیای ده‌سه‌ڵات ، ئه‌فلاتوونیه‌ت له‌یه‌نانی كۆنداو هیگلیه‌ت له‌ ئاڵمانیای سه‌ده‌ی هه‌ژده‌هه‌مدا و ماركسیزم – لینینیزم له‌ ڕوسیای سۆڤێتیدا له‌ سه‌ده‌ی بیستدا .
  زانست له‌ پێكهاته‌ی شته‌كانه‌وه‌ ده‌ست پێده‌كات ، فه‌لسه‌فه‌ له‌تێڕاماندا ده‌مێنێته‌وه‌ له‌ دیارده‌كان ، زانست تێپه‌ڕ ده‌كات بۆ پشكنینی پێكهاته‌و ڕه‌گه‌زی ئه‌و دیاردانه‌ی فه‌لسه‌فه‌ هه‌رگیز هه‌یستی بونیشیان ناكات ، فه‌لسه‌فه‌ له‌ ئاو و ڕه‌نگ ده‌ڕوانێت ، زانست له‌ پێكهاته‌ی ئاو و ڕنگ نزیك ده‌بێته‌وه‌ ، لێكۆڵینه‌وه‌ له‌سه‌ر به‌شه‌ پێكهێنه‌ره‌كانی ده‌كات . وه‌هه‌ر به‌و جۆره‌ تاقیگه‌ییه‌ش له‌بیری مرۆڤ و چۆنێتی گه‌شه‌ی ده‌گات . بۆیه‌ زانست ته‌واو پێچه‌وانه‌ی تێڕوانینه‌ فه‌لسه‌فیه‌كانه‌ . به‌لای زانسته‌وه‌ ، مرۆڤ بیر ناكاته‌وه‌ بۆ ده‌ستخستنی زانیاری ، به‌ڵو بیرێكی واقیعی به‌رهه‌مدێنێت ، مرۆڤ به‌داڵغه‌ لێدان ، وه‌ یان به‌ ووردبونه‌وه‌ به‌ چاو له‌شته‌كان ، یان گرتنیان ، یان چێژتنیان ، ، وه‌یان بۆن كردنیان ، له‌ هیچ ناگات . چۆن مرۆڤ له‌ جیاوازی ڕه‌گه‌زه‌ پێكهیًنه‌ره‌كانی هر ماتریالێك ده‌گات به‌جیا ، به‌بێ پشكنین و تاقیكردنه‌وه‌ی پێشوه‌خت له‌سه‌ریان ؟
  ئێمه‌ له‌م ڕۆژگاره‌دا ده‌زانین : پێكهاته‌ی فیزیایی دیارده‌ و شته‌كانی ناو سروشت ، بریتیه‌ له‌ ژماره‌ی ئه‌و پرۆتۆنانه‌ی له‌ناو ئه‌تۆمدان . تێگه‌یشتن له‌مه‌ ، كاری چاو یان بینین نیه‌ ، وه‌هیچ هه‌ستێكی تریش له‌ هه‌سته‌كانی مرۆڤ ، له‌و پێكهاتانه‌ نزیك نابنه‌وه‌ ، واته‌ ئه‌و تێگه‌یشتنه‌ به‌رهه‌می ئدراكێكی هه‌ستی نیه‌، به‌ڵكو به‌رهه‌می ئیدراكێكه‌ كه‌ له‌ ڕه‌گه‌زه‌ جیاوازه‌كانی خودی ماتریاله‌كان خۆیانه‌وه‌ سه‌رچاوه‌ ده‌گرێت . ئه‌و پێكهاته‌و ڕه‌گه‌زانه‌ ، سه‌رچاوه‌ی واقیعی زانیارین . ئه‌وه‌ كاری زانسته‌ نه‌ك فه‌لسه‌فه‌ كه‌ تێمان بگه‌یه‌نێت : بۆچی ئاڵتوون له‌ ئاسن و ئاسن له‌ به‌رد و به‌رد له‌ ئاو جیاوازن ؟ ئایا به‌بێ لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی زانستیانه‌ ، هیچ وه‌ڵامێكمان وه‌گیر ده‌كه‌وێت ؟ ئایا به‌بێ زانستی تاقیگه‌یی له‌ شلی ئاو و ڕه‌قی ئاسن ده‌گه‌ین ؟ مرۆڤ له‌ هه‌موو سه‌رده‌مه‌ مێژووییه‌كاندا نه‌یزانیوه‌ ئاو له‌دوو ئه‌تۆمی هایدرۆجین و یه‌ك ئه‌تۆمی ئۆكسجین پێكهاتووه‌ و ئه‌مه‌ش جیاوازه‌ له‌ پێكهاته‌ كیمیاییه‌كانی ئاسن وبه‌رد و دارو پۆڵا . هه‌رله‌به‌ر ئه‌مه‌شه‌ ده‌ڵێین زانستو فه‌لسه‌فه‌ ، له‌دوو ئاڕاسته‌ی جیاوازدان ، تێڕامان و لێكۆڵینه‌وه‌ ، وه‌هه‌رله‌به‌ر ئه‌مه‌شه‌ ده‌ڵێین : سه‌رچاوه‌ی مه‌عریفه‌ی مرۆڤایه‌تی ، لێكۆڵینه‌وه‌ی تاقیگه‌ییه‌ نه‌ك عه‌قڵ و هه‌سته‌كان . وه‌ ئه‌گه‌ر ئه‌م بۆچوونه‌ نه‌بوایه‌ته‌ بۆچوونی سه‌روه‌ر له‌ جیهاندا ، وه‌یان ئه‌گه‌ر فه‌لسه‌فه‌ له‌ زانستی تاقیگه‌یی به‌ كه‌ڵكتر بوایه‌ بۆ سیستمی ئابوری وسیاسی سه‌روه‌ر له‌ هه‌موو جیهاندا ، ئه‌وا ده‌بوایه‌ فیزیاو كیمیا و بایۆلۆژیا ، جێگایان بۆ تێڕامانی فه‌لسه‌فی چۆڵبكردایه‌ له‌ خویندنگه‌كاندا .
  رۆژێ له‌ ڕۆژان بیرو مێتۆدی حوجره‌كان له‌ كوردستاندا ، هروه‌ك هه‌موو عه‌ره‌بستان ، بیرو مێتۆدی سه‌روه‌ر بوون له‌ فێركردندا . ئه‌مڕۆ شێوازی سه‌روه‌ر له‌ فێركردندا ، هه‌مان شێوازی زانستی ئه‌وروپییه‌ . ده‌كرێتبپرسین بۆچی ؟ ئایا ئه‌مه‌ ده‌رئه‌نجامی زاڵبونی به‌رژه‌وه‌ندیه‌ دونیاییه‌كان نیه‌ له‌ هه‌موو جێگایه‌ك ؟ ئایا ئه‌گه‌ر فه‌لسه‌فه‌ له‌ زانستی تاقیگه‌یی سودمه‌ندتر بوایه‌ ، فه‌لسه‌فه‌ جیگای به‌ زانسته‌كان لیژ نه‌ده‌كرد له‌ خوێندنگاكاندا ؟ وه‌ ئایا ئه‌مه‌ نیشانه‌ی ئه‌وه‌نیه‌ كه‌ ڕێبازی زانستی له‌ بیركردنه‌وه‌دا ، ده‌بێته‌ ڕێبازی سه‌روه‌ر له‌كوردستانیشدا وه‌ك هه‌موو جیهان ؟ ئایا هه‌ر ئه‌م تێزه‌ زانستیانه‌ ؛ وه‌ك پێویست ، له‌ چاره‌سه‌ری نه‌خۆشیه‌ سایكۆلۆچیه‌كاندا ، جێگای جنۆكه‌ دوورخستنه‌وه‌ له‌ شێت ، ناگرێته‌وه‌ ؟ ئایا هه‌ر ئه‌م بزووتنه‌وه‌ زانستیه‌ خۆی ، له‌وه‌مان ناگه‌یه‌نێت كه‌ سه‌رچاوه‌ی زانیاریمان ، یاسای زانستیه‌ نه‌ زانیاری فه‌لسه‌فی ؟ ئایا هه‌ر ئه‌م شێوازه‌ له‌ ژیان ، عه‌قڵگه‌رایی و هه‌ستگه‌رایی ناخاته‌ پشت شانۆوه‌ ؟ 

ماوێتی

ليست هناك تعليقات:

إرسال تعليق